19 Mart'ta, Türkiye'nin İstanbul Belediye Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın rakibi Ekrem İmamoğlu tutuklandı ve yerel yatırımcılar arasında paniğe neden oldu. Türk lirası saat 16:00 civarında düştü ve 41:1 (TRY:USD) ile yeni bir tarihi düşük seviyeye ulaştı. Yaklaşık bir saat sonra kripto para piyasasında riskten kaçınma eğilimi ortaya çıktı ve Binance'deki BTC/TRY işlem hacmi fırladı.

Son beş yıla baktığımızda, Türkiye'de ne zaman büyük bir itibari para devalüasyon krizi yaşansa, Bitcoin işlem hacminde de önemli artışlar görüldü. Küresel ekonomik oynaklığın yoğunlaştığı bir dönemde, kripto para birimleri istikrarsız para birimlerine sahip daha fazla ülkedeki insanlar için bir finansal korunma aracı haline gelebilecek mi?

Bitcoin işlem hacmi, Türkiye lirasının kargaşa ortamında tüm zamanların en düşük seviyesine gerilemesiyle yükseldi

İç piyasalardaki gelişmelerin etkisiyle 19 Mart'ta Türk lirası (TRY)/ABD doları (USD) kuru tarihi dip seviyeye gerileyerek 1 ABD doları karşısında 41 liraya kadar geriledi ve günlük değer kaybı yaklaşık yüzde 10 oldu. Döviz kuru düşüşünün doğrudan sonucu, kripto piyasasında riskten kaçınan bir eğilimdi. Binance platformunda Bitcoin-TRY (BTC/TRY) işlem hacmi fırladı. 19 Mart'ta 15:00 ile 16:00 arasında, işlem çiftinin işlem hacmi en az bir yılın en yüksek seviyesi olan 93 BTC'ye ulaştı. Aynı zamanda, kısmen ABD'nin makroekonomik politikalarının da etkisiyle Bitcoin'in fiyatı bu dönemde önemli bir artış yaşadı. BTC, 20 Mart sabahı saat 08.00 itibarıyla günlük %2,78 artışla 87.000 doları aştı. Bazı piyasa analistleri ise Türkiye'deki işlem talebinin BTC/USD paritesinin yükselişini teşvik ettiği görüşünde.

Daha sonra Strategy kurucusu Michael Saylor, sosyal medya platformu X'te liranın değer kaybına ilişkin bir grafik paylaşarak "Bitcoin'i deneyin" çağrısında bulunarak, piyasanın BTC'ye değer saklama aracı olarak olan ilgisini daha da artırdı.

Türk lirasının sert değer kaybının yaşandığı bir ortamda yatırımcılar, değer saklamanın daha istikrarlı bir yolunu bulmak amacıyla hızla Bitcoin ve stablecoin'lere yöneliyor. Bu izole bir durum değil. Geçtiğimiz beş yıla bakıldığında, Türkiye ne zaman bir döviz krizi yaşasa, Bitcoin ve sabit kripto paraların yerel ticaret hacmi çoğunlukla bir artış gösterdi, bu da kripto paraların istikrarsız para birimlerine sahip ülkelerde güvenli liman rolünü vurguluyor.

Türk Lirası'nın son 5 yılda yaşadığı düşüşle birlikte BTC/TRY hacimleri ve Bitcoin nasıl bir performans gösterdi?

Türk Lirası'nın son 5 yılda yaşadığı düşüşle birlikte BTC/TRY hacimleri ve Bitcoin nasıl bir performans gösterdi?

ABD dolarının lira karşısında 2020-2025 yılları arasındaki seyri liranın değer kaybetmeye devam ettiğini gösteriyor.

Türk lirası son yıllarda ABD doları karşısında önemli düşüşler yaşadı.

2020: Küresel salgın ve politika hataları liranın 7 dolara karşı 1'in altına düşmesine neden oldu

2020'de küresel COVID-19 salgınının patlak vermesi gelişmekte olan piyasa ekonomilerine ağır bir darbe vurdu. Türkiye'nin döviz rezervleri hızla düşerken, Erdoğan hükümetinin düşük faiz oranı politikasında ısrar etmesi sermaye çıkışlarını şiddetlendirdi. Temmuz ayı sonunda lira, ABD doları karşısında 7:1 seviyesinin altına geriledi. Binance verilerine göre BTC/TRY günlük işlem hacmi 21 Temmuz'da 43,79 BTC'den 21 Ağustos'ta 60,33 BTC'ye yükseldi. 7 Kasım itibarıyla lira, dolara karşı 8.43:1'e kadar geriledi. Bu yıl liranın kümülatif değer kaybı yüzde 26'ya yaklaştı.

Bitcoin 2020 yılında iyi bir performans göstererek yıl başında 7.194 dolardan yıl sonunda 28.990 dolara çıktı ve yıllık bazda %303 arttı. 12 Mart'taki "3.12 çöküşü" BTC'nin 4.106 dolara kadar düşmesine neden olsa da, ardından gelen güçlü toparlanma, Bitcoin'in enflasyon karşıtı bir varlık olarak potansiyelini bir kez daha ortaya koydu.

2021: Merkez bankalarındaki çalkantı yoğunlaşıyor, lira tek bir günde %17 değer kaybetti

2021 yılında Türkiye finans piyasalarında güven bunalımı yaşanıyor. Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal'ın 20 Mart'ta aniden görevden alınması piyasalarda paniğe yol açtı. Lira, 22 Mart'ta ABD doları karşısında tek bir günde yaklaşık yüzde 17 değer kaybederek 8,4:1'e geriledi. O tarihten 13 Nisan'a kadar Binance BTC/TRY günlük işlem hacmi yükseliş trendindeydi. Aynı dönemde Google arama verilerine göre Türkiye'de Bitcoin aramalarında yüzde 566'lık artış yaşandı. Bu da BTC'ye güvenli liman olarak olan talebin arttığını gösteriyor. Bitcoin tarafında ise Mart ayında Bitcoin'in küresel fiyatında önemli bir artış yaşanmadı.

23 Kasım 2021'de Erdoğan faiz indirimi politikasını savundu ve enflasyonla başa çıkmak için ortodoks faiz artışını reddetti. Türkiye'nin enflasyon oranı %20'ye yakın. 23 Kasım'da lira bir günde yüzde 15'in üzerinde değer kaybederken, kasım ayı sonunda dolar karşısında 12'nin altına geriledi. 24 Kasım'da BTC/TRY günlük işlem hacmi 873,52 BTC'ye yükseldi.

Ancak liranın bu kez sert düşüş yaşamasının ardından Bitcoin, küresel piyasada (BTC/USD) kısa vadede önemli bir yükseliş gösteremedi, hatta kasım ayının sonundan aralık ayının başına kadar düşüş yaşadı.

2021 yılında lira yıl boyunca yaklaşık yüzde 82 oranında değer kaybetti, yıl başında yaklaşık 7,43 seviyesinden yıl sonunda yaklaşık 13,50 seviyesine geriledi.

2022: Kripto para ticareti hiperenflasyon ortamında aktif

Türkiye'de enflasyon oranı 2022 yılında yüzde 85'in üzerine çıkarak son 20 yılın zirvesine çıktı. Hükümetin piyasayı istikrara kavuşturmak için "Lira Mevduat Koruma" programını devreye sokmasına rağmen yatırımcı güveni henüz toparlanamadı. Aralık ortasında lira, ABD doları karşısında 18:1'in altına düştü ve tüm yıl boyunca kümülatif olarak yüzde 39 değer kaybetti. Ertesi yılın ocak ayında Binance'de BTC ticaretinde yeni bir zirve görüldü.

Bitcoin 2022'de ayı piyasasına girdi. Federal Rezerv'in faiz artırımı ve FTX'in çöküşü gibi faktörlerin etkisiyle BTC, yıl boyunca %64 düştü. Buna rağmen Türk yatırımcılar kripto para piyasasında aktif olmaya devam ediyor ve DOGE, Ekim-Kasım 2022 arasında 380 milyon dolara ulaşan işlem hacmiyle BTC ve ETH'nin toplam işlem hacmini bile geride bırakarak en çok işlem gören varlıklardan biri haline geldi. Erdoğan hükümeti, halkı kripto paralardan uzak durmaları konusunda uyarsa da, bölge halkı bunları enflasyonla mücadele aracı olarak kullanmaya devam ediyor.

2023: Seçim sonrası politika ayarlamalarının düşüşü tersine çevirmesi pek olası değil ve BTC/TRY işlem hacmi yükseliyor

Erdoğan, Mayıs 2023'te yeniden seçildi ve hükümetin ekonomi ekibi para politikasını ayarlamaya başladı; Merkez Bankası piyasayı istikrara kavuşturmak için faiz oranlarını sert bir şekilde artırdı. Ancak yaşanan büyük ekonomik hasar nedeniyle enflasyon hâlâ yüksek seyrediyor. Haziran ayına gelindiğinde dolar karşısında 23:1'e kadar gerileyen lira, yıl sonunda 29,5:1'e kadar gerileyerek yıl genelinde yüzde 58 değer kaybetti. BTC/TRY paritesi 27 Haziran'da günlük 502,9 BTC işlem hacmine ulaştı.

Erdoğan, Mayıs 2023'te yeniden seçildi ve hükümetin ekonomi ekibi para politikasını ayarlamaya başladı; Merkez Bankası piyasayı istikrara kavuşturmak için faiz oranlarını sert bir şekilde artırdı. Ancak yaşanan büyük ekonomik hasar nedeniyle enflasyon hâlâ yüksek seyrediyor. Haziran ayına gelindiğinde dolar karşısında 23:1'e kadar gerileyen lira, yıl sonunda 29,5:1'e kadar gerileyerek yıl genelinde yüzde 58 değer kaybetti. BTC/TRY paritesi 27 Haziran'da günlük 502,9 BTC işlem hacmine ulaştı.

Bu yıl içerisinde küresel Bitcoin piyasası Haziran-Aralık 2023 arasında güçlü bir toparlanma yaşadı ve fiyat %58 artışla 26.800 ABD dolarından 42.300 ABD dolarına çıktı. Bitcoin'in küresel fiyatındaki artışta daha çok kurumsal fon girişleri ve ETF onayı beklentileri gibi faktörler etkili olurken, Türkiye'de liradaki değer kaybı nedeniyle BTC'nin fiyatı yüzde 78 artarak 700 bin liradan 1,25 milyon liraya çıktı.

2024: Türkiye sık sık hesap açığı veriyor, BTC 100.000 doları aşıyor

Ekim 2024'te küresel doların güçlenmesi ve Rusya-Ukrayna gerginliğinin enerji fiyatlarını yukarı çekmesiyle Türkiye'nin cari açığı daha da kötüleşti. Ekim ortasında lira, ABD doları karşısında 35:1'in altına geriledi ve tüm yıl boyunca yüzde 19 değer kaybetti.

Aynı dönemde Bitcoin'in fiyatı, ABD dolarındaki güçlenmenin etkisiyle 58.000 dolara kadar gerilese de, seçim sonrası ABD politikalarının netleşmesi ve kripto para piyasasındaki olumlu etkenler (ETF işlem hacmindeki artış gibi) nedeniyle Aralık ayında birkaç kez 100.000 doları aştı. Bu trend BTC/TRY işlem çiftinin işlem hacmini de artırdı. Örneğin, Binance verileri ABD seçimlerinden sonra insanların kripto paralara olan ilgisinin arttığını gösteriyor. 17 Aralık'ta BTC/TRY günlük işlem hacmi 123,23 BTC'ye ulaştı.

BTC ve Stablecoinler: Kararsız Para Birimlerine Sahip Ülkelerdeki İnsanlar İçin Güvenli Bir Liman

Hiperenflasyon ve para birimi değer kaybı yaşayan ekonomilerde, BTC ve stablecoin'ler, vatandaşlar için önemli güvenli liman araçları haline geliyor.

Venezuela'da, coingecko'nun bir raporuna göre, ülkenin enflasyon oranı 2024'te hala %60 kadar yüksek olacak. 2018'deki zirveden düşük olsa da, ekonomik zorluklar hala ciddi. Hükümetin piyasaya sürdüğü Petro kripto para birimi 2024'te iflas etti, ancak Bitcoin ve stablecoin işlem hacimleri arttı. 2024 yılında kripto para birimlerinin para transferlerinde kullanımında büyük artış yaşandı ve Venezuela'nın yıllık 5,4 milyar dolarlık para transferinin yüzde 9'u kripto para birimleriyle transfer edildi.

Enflasyonun 2024 yılında yüzde 276'ya ulaşması beklenen Arjantin'de Bitcoin, pesonun değer kaybına karşı korunmak için önemli bir araç haline geldi. Ülkenin kripto para ticaret hacminin 2023-2024 yılları arasında 91,1 milyar dolara ulaşması ve Brezilya'yı geçerek Latin Amerika'nın en aktif kripto para piyasalarından biri haline gelmesi bekleniyor.

Bitcoin, merkeziyetsizliği, sabit arzı (21 milyon adet) ve sansüre dayanıklılığı nedeniyle "dijital altın" olarak kabul ediliyor ve uzun vadeli değer saklamaya uygun. Stabil kripto paralar (örneğin USDT ve USDC) ABD dolarına sabitlenmiştir, bu sayede fiyat istikrarı sağlar ve kısa vadeli işlemler ile riskten korunma için daha uygundur.

Para birimleri istikrarsız olan ülkelerde BTC ve stablecoin'ler tamamlayıcı bir sistem oluşturuyor: Bitcoin uzun vadede enflasyonla mücadelede kullanılırken, stablecoin'ler kısa vadeli likidite ihtiyacını karşılıyor. Kripto paralar ekonominin temel sorunlarını çözemese de, hiperenflasyon ve döviz krizleri sırasında bireylere değer ve işlem hacmini korumak için gerçekçi bir çözüm sunduğu şüphesizdir.

Genel olarak bakıldığında, bu seferki liranın çöküşü örneği, hiperenflasyon yaşayan bir ekonomide kripto paraların, bireylerin finansal krizlerle başa çıkmada ne kadar önemli olduğunu da ortaya koyuyor. Bitcoin ve stablecoin gibi kripto paralar, özellikle geleneksel para birimleri başarısız olduğunda serveti korumak ve işlemleri kolaylaştırmak için zamanında ve pratik çözümler sunuyor. Kripto paralar gelecekte küresel finans ekosisteminin önemli bir parçası haline gelebilir.